Diyarbakır’dan Lütfü İrdem, İstanbul’dan GAPO ve İzmir’den No 238 iş birliğinde, Kültür için Alan desteğiyle Mayıs – Kasım 2021 ayları arasında gerçekleşen, fotoğrafçıların seyahat etmeden birbirlerinin şehirlerinde, birbirlerinin yerine ve birbirleri için üretim yaptığı ‘Değiş Tokuş’ projesinin çıktılarına yer veren internet sitesi projedegistokus.com yayında.
Proje kapsamında 12 sanatçının ürettiği işler ile akademisyen ve araştırmacıların değiş-tokuş kavramına dair kaleme aldığı metinler, projeye özel olarak hazırlandı.
İçinde bulunduğumuz pandemi sürecinde, fotoğrafçıların daha az seyahat etme olanaklarına sahip olmaları nedeniyle gidemedikleri farklı şehirlerde iş üretebilmeleri için birbirleriyle dayanışmaları fikrinden ortaya çıkan ‘Değiş Tokuş’, Kültür için Alan’ın faaliyet gösterdiği şehirler ve çevre şehre şehirlerine yönelik bir açık çağrıya gelen başvurular arasından seçilen 20 katılımcı ile yola çıktı. Tanışma toplantılarının ve aralarındaki fikir alışverişlerinin ardından ikili ekipler olarak proje önerilerinde bulunan katılımcılar arasından ikinci aşamaya seçilen İzmir, Diyarbakır, Mardin ve Urfa’dan 6 ekipteki 12 sanatçı, bir yandan kendi şehirlerinde proje ortakları için fotoğraf çekerken, diğer yandan gitmedikleri başka bir şehirde kendileri için üretilen fotoğraf projelerinin de editörlerine dönüştüler.
Her ne kadar fotoğraf dünyasında birlikte çalışıp üreten ve işlerine ortak imza atan sanatçı ikilileri/ekipleri olsa da, fotoğraf görece daha bireysel bir sanat dalı. Kendi fikrini -hele de uzaktan- başka birisinin ellerine/gözlerine bırakıp uygulanmasına razı olmanın, fotoğrafçıların çok alışık olduğu bir çalışma yöntemi olmadığını söylemek yanlış olmaz. Bu nedenle ‘Değiş Tokuş’, asıl olarak üretim odaklı bir proje gibi görünse de fiziksel paylaşımların ve seyahatlerin kısıtlandığı salgın döneminde uzaktan sanatsal ve düşünsel değiş tokuşun ne kadar uygulanabilir olduğuna dair bir araştırma niteliği de taşıyor. Geldiğimiz noktada, fotoğrafların müellifinin kim olduğundan ziyade, kolektif üretimin sınırlarının ne kadar zorlanabildiği ve sanatçıların birbirlerinin projelerini ne kadar sahiplenip uygulamaya hevesli olduğu önem kazanıp belirleyici oldu. Proje ekipleri arasında, ortak bir zeminde buluşup aynı fikri/konuyu birbirleri için karşılıklı olarak kendi şehirlerinde uygulayanlar olduğu gibi, benzer konulardan beslense de birbirinden bağımsız iki projeyi birbirleri için üretenler de oldu.
Tüm etkinlikleri çevrimiçi mecralarda düzenlenen ‘Değiş Tokuş’ kapsamında, sanatçılarla yürütülen bire bir editörlük/mentorluk oturumlarının yanı sıra herkesin katılımına açık ‘Değiş Tokuş Konuşmaları’ ve sadece katılımcı sanatçılara yönelik ‘Değiş Tokuş Seminerleri’ de gerçekleştirildi. Projenin instagram hesabını da bir nevi sergi alanına dönüştürmeyi hedefleyen ‘instagram takeover’lar boyunca proje ekipleri, ikişer gün boyunca devraldıkları instagram hesabında, bir yandan web sitesindeki seçkiye dahil olmayan fotoğraflarından bazılarını paylaşırken diğer yandan da fotoğraftan edebiyata, sinemadan müziğe ve projelerinin ilham kaynaklarına dair paylaşımlarda bulundu. Tüm projelerin çıktıları ile ‘Değiş Tokuş Konuşmaları’nda da yer alan akademisyenler ve araştırmacıların değiş tokuş kavramına dair metinleri, projeye özel projedegistokus.com adresinde izlenime sunuldu. Tüm bunların yanı sıra üretilen her işten birer fotoğraf, projenin çıkış noktası olan değiş tokuş kavramına fiziksel olarak da gönderme içeren bir kartpostal setinde bir araya getirildi. Proje şehirleri başta olmak üzere Türkiye’nin farklı şehirlerindeki inisiyatif, kolektif ve sanat oluşumlarına gönderilen kartpostal seti, İzmir’de Duvar Kitabevi ve Karantina Mekân, Diyarbakır’da Asa Bistro, Gabo ve Wejegeh Amed, Ankara’da Ka, İstanbul’da ise FiLBooks ve Koli Art Space’den ücretsiz olarak edinilebilir.
Sanatçılar: Nilay Uluğ & Şevda Tuğrul, Ayşegül Kaycı & İmran Atasal, Fatma Çelik & Merve Güçlütürk, Aynur Tıkıroğlu & Hicret Ayaz İpek, Aylin Kızıl & Eyhan Çelik, Aslıhan Güçlü & Mehmet Ali Kılıç
Konuşmacılar ve Yazarlar: Meltem Şendağ, Aslı Iğsız, Eda Yiğit, Elif Demirkaya, İpek Çınar
Editörler: Refik Akyüz & Serdar Darendeliler
