Odeon Pergamon Kültür Sanat Alanı, 21 Ekim – 13 Kasım 2022 tarihleri arasında Sarı Denizaltı Sanat İnisiyatifi’nden Günseli Baki ve Yücel Tunca’nın ‘Fabrika – Mekânın Hafızası, Hafızanın Mekânı’ proje sergisine ev sahipliği yapıyor.
Sergi, modernleşme sürecinde kasabalı kimliğinden sıyrılıp kentlileşme yoluna giren Bergama’da derin izler bırakan Sümerbank Bergama Tekstil Fabrikası’nı kent sosyolojisi, ekonomisi ve kültürü ekseninde, toplumsal bellek, endüstriyel miras ve emeğin miras hakkı kavramları üzerinden inceliyor.
Sergi, ‘Mekânın Hafızası’, ‘Hafızanın Mekânı’ ve ‘Gelecek Tahayyülleri’ bölümlerinden oluşuyor. Ege’nin kuzeyindeki köklü tarihe sahip yerleşimlerden biri olan, ekonomisini ve sosyo-kültürel yapısı, binlerce yıl boyunca kesintisiz süren tarım ve hayvancılığa dayalı üretim ilişkileriyle belirlenen Bergama’da, Tekstil Fabrikası’nın 1960 yılında faaliyete geçmesiyle toplumsal yapıda kırılma ve dönüşüm başlıyor. Serginin ilk bölümünü oluşturan “Mekânın Hafızası”, Bergama’daki bu toplumsal kırılmayı, geçmişten günümüze üretim ilişkileri ekseninde ele aldığı bir zaman çizelgesiyle anlatıyor. Bu bölümde aynı zamanda toplumsal hafızanın inşa edilmesinde etkili olan, geçmişle günümüz arasında bağ kuran kültürel belleğin fotoğraftaki temsillerine de yer veriliyor.
Sanatçıların 2019 yılında açtıkları ve üç yıl içinde 1900 kişiye yaklaşan Facebook grubu aracılığıyla arşivledikleri fabrikanın görsel hafızası, serginin etkileşim alanında, 122 kelimeden oluşan bir fabrika sözlüğüyle birlikte yer alıyor. Fabrika emekçilerinin portrelerinden, hatıra fotoğraflarından ve fabrikaya ilişkin hafıza kayıtlarından yola çıkarak kurgulanan “Hafızanın Mekânı” bölümünde ise sanatçıların, fabrikanın bugününe ilişkin görsel anlatıları sergileniyor. Sergide ayrıca fabrikada kadın işçi olmayı, kadının ikinci vardiyasını anlatan “İkinci Vardiya” ve işçi emeğini merkezine alan “Fabrika Belleği” adlı video çalışmalar yer alıyor.
Serginin “Bir Gelecek Tahayyülü Olarak Fabrika” bölümünde ise nisan ve mayıs aylarında Gazhane Çevre Gönüllüleri’nin desteği ve Rastminus Tasarım Kolektifi’nin katılımıyla hazırlanan “Bir Gelecek Tahayyülü Olarak Endüstriyel Miras” tasarım atölyeleri sonunda Rastminus Tasarım Kolektifi’nden Alper Aksu, Alp Emre Çelik, İzzet İlgün, Selin Tutku Aslan, İldem Dinar ve Şeyma Bıyık’ın, mimar Fatih Kurunaz’ın danışmanlığında, Bergama Tekstil Fabrikası’nın geleceğine ilişkin fikirler geliştirerek ürettikleri iki mimari tasarım projesi sergileniyor. Üniversite öğrencilerinin farklı yaklaşımlarla ürettikleri bu projeler, fabrikanın mekânsal anlamda korunmasına ve kent hafızasındaki yerinin güçlendirilerek geleceğe taşınmasına yönelik öneriler sunuyor.
FABRİKA’nın üçüncü bölümü için Gazhane Çevre Gönüllüleri’nin destekleriyle hazırlanan; Seda Naniç Zeybek’in “Emek, Mekân İlişkisi – Neden, Nasıl, Kim İçin Koruyoruz?”, Fatih Kurunaz’ın “Mikro Ölçekli Bir Kent Mekânı Modeli Olarak Sümerbank Bergama Tekstil Fabrikası”, T. Gül Köksal’ın “Endüstriyel Birikimin Miraslaştırılması ve Mekânsal Dönüşümü: Güncel Örnekler Üzerinden Çelişkiler ve Çatışmalar”, Işıl Uçman Altınışık’ın “Bir Gösterge Olarak Fabrika ve Yokluğu: Sümerbank Denizli İplik Fabrikası Örneği”, Gazhane Çevre Gönüllüleri’nden Maya Arıkanlı Özdemir Serkan Öngel ve Yüksel Demirtaş’ın “Endüstri Mirasına Kamusallık Üzerinden Bakmak ve Uğur Tanyeli’nin “Fabrika Kentlerinin Doğuşu ve Ölümü: Dünyadan ve Türkiye’den Örnekler” başlıklı çevrimiçi seminer dizisi Sarı Denizaltı Sanat İnisiyatifi’nin YouTube kanalında arşivleniyor.
Gençlerin, akademisyenlerin ve sivil alan aktivistlerinin de katılımıyla; görsel sanatlar, kültür ve tasarımı birlikte işleyerek aktörlerini de içine katan disiplinlerötesi FABRİKA projesi Kültür için Alan tarafından destekleniyor. Sergiye; Serhan Ada, Fatih Kurunaz ve Yaşagül Ekinci’nin “Endüstriyel Miras ve Kent”, Eda Yiğit, Seda Naniç Zeybek ve Maya Arıkanlı Özdemir’in “Emeğin Miras Hakkı ve Hafıza” panellerinin yanı sıra, hafıza yürüyüşleri ve canlı kütüphane performansları da ekleniyor. Fabrikanın mekân ve insan odaklı hafızasını işleyen sergisi; arşiv ve sözlü tarih kayıtlarını içeren internet sitesi, gençlerin endüstriyel miras alanları üzerine gelecek tahayyülleri, paneller ve canlı performanslarla genişleyen, katılımcı bir yol izleyen FABRİKA projesinin kitabı da sergiyle eş zamanlı olarak izleyicilerle buluşuyor.
