Bank of America Merrill Lynch tarafından 2010 yılında dünya çapında hayata geçirilen “Sanatı Koruma Projesi” kapsamında her yıl çeşitli ülkelerden müzeler, sanat kurumları ve eserlere destekler sağlanıyor. Sanat eserlerinin korunmasını ve toplumların kültürel zenginliğine ve eğitimine katkıda bulunmayı amaçlayan ve bu sayede farklı kültürler ve gelenekler arasında uyum ve karşılıklı saygı ortamı oluşturmayı hedefleyen proje kapsamında 2010 yılından beri 29 ülkeden 100’den fazla projeye destek verilmiş. Başvuru usulüne dayanan proje için bu yıl Türkiye’den Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi koleksiyonunda yer alan Osman Hamdi Bey tabloları seçildi.
Proje kapsamında Osman Hamdi Bey’in “Arzuhalci”, “Kuran Okuyan Adam”, “Camii”, “Kokana Despina”, “Naile Hanım’ın Portresi” ve “Beyaz Vazoda Çiçekler” tablolarının konservasyon ve araştırma çalışmaları yürütülecek. Proje kapsamında Türk sanat tarihinin önemli sanatçılarından Osman Hamdi Bey’in altı tablosu, kullanılan teknik ve malzeme bakımından titizlikle inceleniyor. Araştırma sonrasında eserler 2017’nin ilk yarısında açılması beklenen Osman Hamdi Bey sergisi ile sanatseverlerle buluşacak.
Konservatörlerin resimler üzerindeki onarım çalışmalarını yapmaya başlamadan önceki araştırma sürecinde, sanatçı tarafından kullanılmış malzeme ve tekniklerin incelenmesi, eser üzerinde daha önce yapılan onarımlar ve yüzeyde görülemeyen hasarlar hakkında bilgi sağlıyor. Konservatörler tarafından sıklıkla kullanılan X-Radyoloji tekniğiyle, X-Ray ışınının farklı yoğunluklardaki materyallerin içinden geçerek çıplak gözün tespit edemediği bilgiler ortaya çıkarılıyor. Resimde kullanılan materyallerin çoğu, atomik yapısına göre değişiklik göstermek üzere, X-Ray ışığında geçirgen olma özelliği taşıyor. Böylece bu işlemle, resmin ilk aşamasından itibaren geçirdiği aşamalar izlenebiliyor. Hem sanatçının tuval üzerinde yaptığı değişiklikler hem de resim üzerinde sonradan yapılan onarımlar görülebiliyor.
Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne uzanan bir zaman aralığında kültür ve sanat hayatına yaptığı eşsiz katkılarıyla bilinen Osman Hamdi Bey imzalı “Arzuhalci” eserinin X-Ray taramasında sanatçının tuval üzerinde kullandığı teknik, fırça hareketleri ve kademeli olarak eserde yaptığı değişiklikler açıkça görülüyor. Resimde daha açık renkte görünen kısımlar, sanatçının içinde kurşun barındıran pigment kullandığı bölgeleri ifade ediyor.
Gerçekleştirilen projenin bilimsel danışmanlığını Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi Resim ve Çağdaş Sanat Konservasyon Uzmanı ve Danimarka Güzel Sanatlar Akademisi mensubu Filiz Kuvvetli üstleniyor. Projenin bilim komitesini ise Filiz Kuvvetli’nin yanı sıra Getty Konservasyon Enstitüsü Kimya Uzmanı Lynn Lee, Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Malzeme Bilimi ve Mühendislik Programı Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Mehmet Ali Gülgün, Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi SUNUM’da görev yapan Dr. Meltem Sezen ve Dr. Feray Bakan oluşturuyor.
Program kapsamında, Osman Hamdi Bey’in eserlerinin yanı sıra, Türkiye’den geçtiğimiz yıllarda koruma altına alınan başka eserler de bulunuyor. Rezan Has Müzesi’nde sergilenen ve MÖ 9-7’inci yüzyıllar arasına tarihlenen Urartu Mücevherleri koleksiyonu proje kapsamında korunmaya alındı. Ayrıca, yine İstanbul’daki Türk ve İslam Eserleri Müzesi bünyesinde yer alan 8’inci yüzyıl Emevi dönemi bir Kur’an’ın restorasyonu da bu kapsamda gerçekleşen çalışmalar arasında yer alıyor.
