Geçtiğimiz haftalarda, Panama merkezli bir hukuk firması olan Mossack Fonseca’dan sızan Panama Belgeleri bir Modigliani tablosu davası üzerinden, Christie’s müzayede evinin hissedarı İngiltereli milyarder Joseph Lewis ve Nahmad Ailesi gibi sanat piyasasındaki dev aktörlerin nasıl bugünkü konumlarına geldiklerini ve Nazilerden bu yana saklı kalmış diğer kirli çamaşırları açığa çıkardı.
Belgelerin sızmaya başlamasından sonra sanat dünyasını yakından ilgilendiren bölümler, Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu’nun (The International Consortium of Investigative Journalists ICIJ) dikkatini çekti. ICIJ, 2. Dünya Savaşı sırasında galerisi ve Modigliani’nin “Oturan Bastonlu Adam” tablosu Nazilerce yağmalanan Yahudi galeri sahibi Oscar Stettiner’in torunu Philippe Maestracci’nin 2011’de Nahmad Ailesi’ni dava etmesi üzerinden ilerledi ve çok çarpıcı gerçeklere ulaştı.
Araştırmaya göre, söz konusu tablo (1918), Naziler döneminde yağmalandıktan sonra ilk olarak 1996’da Nahmad Ailesi tarafından Londra’daki Christie’s Haziran ayı açık arttırmasında yaklaşık 2 Milyon Pound’a satın alınır. 2008 Kasım ayında ise Nahmad Ailesi, tabloyu Sotheby’s New York müzayedesinde yaklaşık 18-25 milyon dolar arasında satışa çıkarmak ister. Fakat tablo bu müzayede alıcı bulamaz. 2011’e gelindiğinde, tablonun ilk sahibi Yahudi galerici Oscar Stettiner’in torunu Philippe Maestracci, Nahmad Ailesi’ne dedesinin Naziler tarafından yağmalanan Modigliani tablosunu geri iade etmeleri için ABD Federal Mahhemesi ile dava açar. Fakat Nahmad Ailesi’nin eserin kendilerine ait olmadığı, Panama Merkezli bir sanat merkezi olan International Art Center’a ait olduğunu iddia etmeleri ile dava düşer. Üç yıl sonra Şubat 2014’te, Stettiner cephesi, Nahmad Ailesi’ne International Art Center’ın Nahmad Ailesi tarafından kurulmuş Panama merkezli bir paravan kurum olduğunu iddia ederek ikinci kez dava açar. Fakat Nahmad Ailesi bir kez daha eserin kendilerine ait olmadığını beyan eder.
Tüm bu sürecin ardından, geçen hafta Mossack Fonseca’dan sızan belgeler sayesinde, Nahmad Ailesi’nin Panama merkezli “International Art Center” adındaki kurumun 20 yıldır sahibi oldukları ortaya çıktı. Nahmadların 1995’den beri Panama merkezli hukuk firması Mossack Fonseca’nın müvekkili olduğu ve hukuk bürosu tarafından yapılan düzenlemelerle aile reisi David Nahmad’ın Ocak 2014’den beri IAC’nin tek başına sahibi olduğu kesinleşti. Ailenin avukatı Richard Golub ise IAC’nin sahibinin Nahmad Ailesi’nin olmasının aileyi suçlamak için yeterli kanıt teşkil etmediğini savundu.
Açığa çıkan yeni gerçekler ışığında araştırmalarını derinleştiren ICIJ, Christie’s New York 1997 Kasım ayı açık arrtımasının da bilinmeyen iç yüzünü ortaya çıkardı.Victor ve Sally Ganz’a ait içinde Picasso’dan Jasper Johns ve Rauschenberg’e birçok ustanın eserinin bulunduğu koleksiyonun yine bir paravan şirket ile anlaşmalı olarak 206.5 milyon dolara yapılan satışı ile sanat eserlerinin nasıl küresel çapta bir meta haline geldiğini kanıtladı.
Mossack Fonseca belgeleri, Ganz Koleksiyonu‘ndaki çoğu önemli eserin, söz konusu açık arttırmadan 6 ay öncesinde Mossack Fonseca tarafından yönetilen ve Güney Pasifik Okyanusu’nda bir ada olan Niue merkezli Simsbury International Corporation adlı şirkete satıldığını gösteriyor. ICIJ’e göre, eserler Christie’s‘in sahibi olduğu Spink & Son adlı Londra merkezli müzayede evinden 168 milyon dolara Simsbury International Corporation’a satılmış.
Simsbury International Corporation’ı kontrol eden ismin ise İngiliz milyarder ve Christie’s‘in en büyük hissedarı Joseph Lewis olduğu ve Ganz koleksiyonunun satışından arta kalan aradaki farkın da taraflar arasında bölüşüldüğü ortaya çıktı. Ganz Ailesi ve Lewis ICIJ’ye konuşmayı reddetti.
Ayrıca büyük koleksiyoner isimlerin tarihi eser kaçakçılığı da sızan belgeler arasında. Dünyanın Sotheby’s ve Christie’s’den sonra üçüncü büyük müzayede evi olan China Guardian’nın kurucusu ve başkanı, aynı zamanda Çin’in en zengin işadamlarından ve politik liderlerinden, tarihi eserleri yurtdışına çıkardığı bilinen Mao Zedong’un torununun eşi Chen Dongsheng’in 2011’den beri Virjin Adaları merkezli yine Mossack Fonseca tarafından kurulan Keen Best International Limited adlı bir şirketin tek yöneticisi ve hisse sahibi olduğu ortaya çıktı.
Mayıs ayında içeriğinin tamamının açıklanacağı söylenen Panama Belgeleri sanat dünyasını da derinden etkileyeceğe benziyor.
